Domy, ośrodki i centra kultury. Czy na pewno ich potrzebujemy?
Domy kultury edukują, wychowują, rozwijają kulturalnie i artystycznie, integrują. Z drugiej strony są krytykowane za skostniałą ofertę i nudne zajęcia. Wierząc w moc kultury, ORLEN wychodzi naprzeciw tym wyzwaniom i oferuje lokalnym instytucjom granty do 100 tys. zł na angażujące projekty.
W Polsce działa kilka tysięcy domów kultury, a ich historia sięga XVIII i XIX w. W czasie rozbiorów krzewiły idee pozytywistyczne i pracy u podstaw. W okresie międzywojnia szerzyły oświatę, kulturę i czytelnictwo, głównie wśród biedniejszych grup społecznych. W PRL-u nastąpił ich prawdziwy rozkwit, choć to właśnie z tego okresu wziął się często niesprawiedliwy obraz zabetonowanych instytucji.
Mimo że domów kultury jest dużo i mają bogatą tradycję, w dyskursie publicznym nie poświęca się im tak dużo uwagi jak kinom, teatrom czy muzeom. A przecież kultura to nie tylko premiery filmowe, spektakle teatralne czy wystawy wielkich artystów. Kultura to także mural, który dzieci codziennie mijają w drodze do szkoły, ciekawa rolka publikowana na portalu społecznościowym, podcast o książkach oraz zajęcia muzyczne czy taneczne w miejscowym centrum kultury.
Potencjał domów kultury
Rola, jaką domy kultury pełnią w lokalnych społecznościach, jest nie do przecenienia. Zgodnie z definicją uszczegółowioną w polskim prawie instytucje te kreują, upowszechniają i chronią kulturę. Co więcej, ich misją są: edukacja, wychowanie oraz rozwój kulturalny i artystyczny, a także integracja skupionej wokół społeczności. To niejednokrotnie okna na świat dla miejscowych, miejsca kreatywnego spędzania wolnego czasu oraz poszerzania horyzontów.
Domy kultury nie są też wolne od krytyki. Wielu kojarzy tego rodzaju placówki z nudnymi i prowadzonymi rutynowo zajęciami, w których uczestniczą nieliczne grupy dzieci i młodzieży oraz emeryci. Instytucjom tym często zarzuca się niedostosowanie do potrzeb współczesnego odbiorcy, wytyka wystrój, którego lata świetności dawno minęły, i złej jakości wyposażenie.
Problemy domów kultury, ale też ich ogromny potencjał dostrzega ORLEN. Jednak nie tylko to leży u podstaw nowego programu Kulturalny ORLEN. Polski gigant paliwowy zauważa również problemy, z jakimi borykają się dzieci i młodzież. Zostały one zdefiniowane w badaniach przeprowadzonych przez Narodowe Centrum Kultury – na temat obecności kultury w życiu dzieci i młodzieży oraz Biuro Rzecznika Praw Dziecka – o jakości ich życia. Jaki obraz się z nich wyłania?
Dzieci i młodzież narzekają na przeciążenie szkołą i codziennymi obowiązkami, a spokoju szukają w relacjach z rówieśnikami, które są jednym z najważniejszych wyznaczników jakości życia. Młodzi są też z siebie niezadowoleni, smutni i samotni. Złe samopoczucie odbiera energię i chęć do działania. Nie interesują się kulturą, choć ta może w znacznym stopniu poprawić jakość ich życia. Dla wielu jest ona nieznana i nieatrakcyjna, kojarzy się z czymś odświętnym i niedostępnym. W przeciwieństwie do ekranów, które w coraz większym stopniu zawłaszczają każdą minutę wolnego czasu.
Po 100 tys. zł dla 100 instytucji
Na wyzwania, z jakimi mierzą się dziś młodzi, ORLEN odpowiada programem Kulturalny ORLEN. Tylko w tym roku koncern przeznaczy co najmniej 10 mln zł na kulturalną aktywizację młodych i tym samym oderwanie ich od ekranów. Programowi towarzyszy kampania społeczna "Kultura daje dobrą energię".
Cel? Upowszechnianie kultury, szczególnie w mniejszych miejscowościach oraz na obszarach dotkniętych wykluczeniem społecznym i z ograniczonym dostępem do kultury, eliminowanie barier oraz wyrównywanie szans. ORLEN chce aktywizować dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami i o niższym statusie materialnym oraz wspierać młodych w budowaniu relacji z rówieśnikami.
W realizacji tych zadań mają pomóc placówki kulturalne. To właśnie do lokalnych podmiotów i instytucji zajmujących się promocją, wsparciem oraz rozwojem kultury wśród dzieci i młodzieży skierowana jest pierwsza edycja programu Kulturalny ORLEN. Nabór wniosków trwa do 3 marca.
Wsparciem ORLEN chce objąć co najmniej 100 instytucji. Maksymalna kwota dofinansowania zgłoszonego projektu to 100 tys. zł. Z tych pieniędzy można sfinansować m.in. organizację zajęć i warsztatów, wynagrodzenie dla prowadzących, zakup pomocy dydaktycznych, wynajem obiektów na zajęcia, organizację wydarzeń kulturalnych, realizację nagrań audio i wideo.
Kryteria oceny wniosków znajdują się w regulaminie na stronie orlen.pl. Uwaga! Dodatkowe punkty mogą zdobyć te instytucje, które organizują zajęcia dla dzieci i młodzieży z terenów dotkniętych wykluczeniem kulturalnym lub z ograniczonym dostępem do kultury, a także realizujące działania chroniące, promujące i zachowujące różnorodność kulturową. Premiowane będą również projekty angażujące osoby z niepełnosprawnością oraz wykorzystujące innowacyjne rozwiązania.
Partnerem programu jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
