"Dom kultury to miejsce ludzi. Przez ludzi tworzone dla ludzi"

Domy kultury od kilkudziesięciu lat zajmują szczególne miejsce w polskim krajobrazie. Choć wielu wciąż kojarzą się z reliktami PRL-u, dziś to przede wszystkim ośrodki skupiające życie społeczno-kulturalne lokalnych społeczności.

Za pierwowzór domu kultury uznano dom ludowy stworzony w 1767 r. w Mereczu przez księdza Pawła Brzostowskiego. W czasach międzywojennych liczba podobnych ośrodków życia kulturalnego szybko rosła, przyczyniając się do szerzenia oświaty i kultury. Jednak ich prawdziwy rozkwit nastąpił dopiero w PRL-u.

W XXI w. domy kultury weszły z peerelowskim kapitałem w postaci bazy lokali i sprzętu, a także częściowo kadry. Ta druga została zasilona nową grupą pracowników, pełnych energii i kreatywności. W wielu miejscach zmieniły się też nazwy - z domów kultury na ośrodki kultury, centra kultury, centra kultury i edukacji, centra kultury i sportu oraz centra lub ośrodki animacji kultury.

Beata Kwiecińska i Maciek Dąbrowski, twórcy Domu Kultury INSPIRO, który działał w Podłężu w latach 2009-2019, napisali w "Lokalnym centrum kultury. Zrób to z innymi":

"Dom kultury to miejsce ludzi. Przez ludzi tworzone dla ludzi. (...) Dać może szanse na eksperymentowanie, poznawanie, uczenie się, wspólne działanie, nowe przyjaźnie, inspirujące spotkania, stawanie na głowie, doskonalenie się i w końcu na realizację marzeń".

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Ferie zimowe po nowemu. MEN wyjaśnia powody zmian

Domy kultury w liczbach

Jak podaje GUS, pod koniec 2023 r. w Polsce działało 3 961 centrów kultury, domów kultury, ośrodków kultury, klubów i świetlic. W ciągu roku placówki te zorganizowały 258,8 tys. imprez, w których wzięło udział 33,5 mln osób.

Najwięcej takich ośrodków działało w woj. małopolskim (431), a najmniej w woj. lubuskim (76). Dominowały ośrodki kultury, które stanowiły 32,9 proc. ogólnej liczby podmiotów, natomiast najmniejszą grupę stanowiły kluby (7,3 proc.). Większość placówek (61 proc.) zlokalizowana była na wsi.

Pod koniec 2023 r. w centrach kultury, domach kultury, ośrodkach kultury, klubach i świetlicach działało 25 tys. różnego rodzaju kół, klubów, sekcji, do których należało 504,8 tys. osób.

Centra kultury, domy kultury, ośrodki kultury, kluby i świetlice przeprowadziły łącznie 5,2 tys. kursów. Najwięcej prowadzonych było kursów języków obcych (22,5 proc. ogólnej liczby kursów) oraz nauki gry na instrumentach (17,7 proc.).

Według stanu na koniec 2023 r. w centrach kultury, domach kultury, ośrodkach kultury, klubach i świetlicach działało 14,3 tys. grup artystycznych, w tym najwięcej grup tanecznych – 3,7 tys. Z ogólnej liczby 250,3 tys. uczestników grup artystycznych – 63,8 proc. stanowiły dzieci i młodzież szkolna.

Jak domy kultury wspierają dzieci oraz młodzież?

Dzięki szerokiemu wachlarzowi ofert, domy kultury stają się miejscem, w którym dzieci oraz młodzież mogą rozwijać swoje pasje, poznawać nowych ludzi i zdobywać umiejętności, które będą im służyły przez całe życie. Takie miejsca stymulują i wspierają twórczość, stając się niejako kuźnią talentów.

Funkcjonowanie domów kultury wydaje się być koniecznością w dzisiejszych czasach, zwłaszcza na terenach wiejskich, gdzie liczba dostępnych rozrywek jest dość ograniczona. Sprawnie prosperujący i nowoczesny dom kultury ma szansę oderwać dzieci i młodzież chociażby od spędzania czasu przed komputerem czy telefonem.

Przykładowe działania

Animatornia Towarzystwa Inicjatywy Twórczych "ę" to alternatywny dom kultury w Warszawie, w którym "jest się nie tylko widzem, ale przede wszystkim aktywnym twórcą. (...) Przestrzeń filmu, fotografii i działań intermedialnych. Miejsce zapraszające ludzi z pomysłami".

Jednym z projektów skierowanych do najmłodszych jest "Wytwórnia bajek". Pierwszym etapem jest konkurs na tekst, który następnie podczas warsztatów jest zamieniany przez dzieci w bajkę animowaną. Kiedy animacja jest gotowa, zostaje opublikowana w internecie wraz z instrukcją, jak stworzyć identyczną w domu. Dlatego też projekt musi być prosty w realizacji, aby dzieci mogły ją samodzielnie odtworzyć.

Ośrodek Kultury Kraków-Nowa Huta ma w swojej ofercie niemal 300 zajęć i warsztatów dla dzieci – od nauki języków, przez zajęcia taneczne, po zajęcia plastyczno-rękodzielnicze.

Realizowane są również projekty, jak np. "Śladami Kolumbów", który łączy warsztaty edukacyjne, działania plastyczne oraz wyprawę śladami przedstawicieli pokolenia Kolumbów. Efektem projektu będzie muzyczno-poetyckie widowisko tematyczne, wystawione przez uczestników działań. W wybranych działaniach uczestniczy młodzież o szczególnych potrzebach, biorąca udział w zajęciach Warsztatów Terapii Zajęciowej TPD.

Ośrodek Kultury w Brzeszczach w swojej ofercie skierowanej do dzieci i młodzieży ma szereg zajęć - teatralnych, malarstwa i rysunku, śpiewu, a nawet krawieckich.

W ośrodku działa Dziecięcy Zespół Pieśni i Tańca Iskierki, który może pochwalić się wieloma sukcesami na festiwalach i w konkursach. Zespół ma również dorobek płytowy. Celem jego działalności jest pielęgnowanie tradycji i ocalenie od zapomnienia pieśni i tańców ludowych.

Znani, którzy zaczynali w domach kultury

Dzięki wsparciu i możliwościom oferowanym przez domy kultury, dzieci oraz młodzież mogą rozwijać swoje pasje i talenty, a także prezentować je szerszej publiczności. Jak na kuźnie talentów przystało, w tego typu ośrodkach zaczęły się kariery kontynuowane na wielkich scenach i srebrnym ekranie.

Krzysztof Kowalewski pragnął pójść w ślady matki, która była aktorką. Niestety, nie bardzo jej się to podobało. Jednak Kowalewski postanowił postawić na swoim i zapisał się do kółka dramatycznego w Pałacu Kultury i Nauki. Dopiero widząc desperację syna, Elżbieta Kowalewska załatwiła mu lekcje gry u swojej przyjaciółki.

Stan Borys, piosenkarz, kompozytor i aktor, stawiał swoje pierwsze kroki na scenie Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie. To wtedy zainteresował się poezją i teatrem.

Justyna Wasilewska, aktorka znana m.in. z serialu "Krucjata", swój talent odkryła właśnie w domu kultury. Chciała iść na garncarstwo, ale ponieważ nie było miejsc, dołączyła do kółka teatralnego.

Jak podaje Wojciech Przylipiak w swojej książce "Czas wolny w PRL": "W jednym z takich ośrodków w Częstochowie muzyczną karierę zaczynał Muniek Staszczyk z zespołem T.Love. W 1983 roku, w studiu w Miejskim Domu Kultury, nagrali swój pierwszy materiał demo. Następnie w Domu Kultury Stradom zagrali pierwszy koncert pozaszkolny, organizowali tam też festiwal Punk Arena".

Aktorka Julia Chatys od dzieciństwa przejawiała artystyczne zainteresowania. Swoje pierwsze kroki stawiała w domu kultury na warszawskim Ursynowie pod okiem Grzegorza Sierzputowskiego.

Natalia Nykiel, młoda gwiazda polskiej sceny muzycznej, swoje wokalne umiejętności rozwijała w Centrum Kultury w Mrągowie.

Laura Bączkiewicz, która reprezentowała Polskę w Konkursie Piosenki Eurowizji dla Dzieci w 2022 r., już jako 4-latka rozpoczęła swoją przygodę z muzyką w Domu kultury w Koninie.